Proces karny stanowi niejako zbiór czynności dokonywanych w czynnościach procesowych. Czynności te podejmowane są przez organy państwa i innych uczestników postępowania. Można więc stwierdzić, że postępowanie karne to zbiór działań i decyzji bardzo dobrze przemyślanych i zaplanowanych. Jakie są etapy sprawy karnej?
Główne etapy postępowania karnego
Przy okazji każdej sprawy karnej działa się zgodnie z powtarzalnym schematem, składającym się z kilku etapów. Każda z faz skupia się na czymś innym. W sprawę karną zaangażowani są pokrzywdzeni, podejrzani oraz świadkowie. Niezależnie od tego, w jakim charakterze występujesz, musisz być świadomy, jakie działania powinieneś podjąć, a jakich warto unikać. Nie na każdym etapie możliwe jest składanie wniosków dowodowych. Zapoznanie się z aktami sprawy? I na to jest odpowiedni czas.
1. Czynności sprawdzające
Czynności sprawdzające to rzeczywiste czynności operacyjno-rozpoznawcze podejmowane przez organy ścigania — policję lub prokuraturę. Czynności te mają charakter przedprocesowy. Policjanci upewniają się, czy zasadne jest wszczęcie postępowania przygotowawczego. W wyniku czynności sprawdzających funkcjonariusze uzyskują dowody, które zwykle mogą zostać wykorzystane w dalszym postępowaniu. Warunkiem jest zgromadzenie ich na podstawie przepisów kodeksu postępowania karnego.
Pierwszy etap sprawy karnej to odpowiedni moment, by poszukać profesjonalnej pomocy prawnej. Szczególnie osoby, które złożyły zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa, jednak nie zawarły odpowiednich wniosków dowodowych, powinny zwrócić się po profesjonalną prawną pomoc. To samo dotyczy osób, które zawiadomienie złożyły, jednak otrzymały postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania. Jeżeli pokrzywdzony nie zgadza się z odmową, jak najbardziej powinien skorzystać z fachowej pomocy. Można znaleźć ją tutaj: https://www.jp-adwokaci.pl/sprawy-prawo-karne.
2. Postępowanie przygotowawcze
Jeżeli podejrzenie popełnienia przestępstwa zostało uzasadnione, przechodzimy do drugiego etapu, czyli do postępowania przygotowawczego. Następuje wówczas wszczęcie postępowania w sprawie — śledztwa lub dochodzenia.
Na etapie postępowania przygotowawczego organy ścigania mają za zadanie ustalić, czy rzeczywiście doszło do popełnienia przestępstwa, a jeśli tak, to w jakich okolicznościach i przez kogo. Funkcjonariusze wyjaśniają okoliczności sprawy. Sprawdzają, czy istnieją przesłanki do wniesienia aktu oskarżenia.
Jeżeli istnieje przypuszczenie, że dana osoba ponosi odpowiedzialność za konkretny czyn, rozpoczyna się postępowanie in personam, czyli postępowanie przeciwko osobie. Etap drugi jest niezwykle ważny, biorąc pod uwagę, że można wtedy składać wnioski dowodowe. Jest to również etap przesłuchiwania świadków po raz pierwszy. Postępowanie przygotowawcze kończy się w chwili skierowania do sądu aktu oskarżenia.
3. Postępowanie sądowe
Kolejnym, trzecim etapem jest postępowanie sądowe, w którym akt oskarżenia trafia do sądu. Dochodzi do rozprawy, podczas której sąd zapoznaje się z każdym dowodem zgromadzonym wcześniej przez organy ścigania. Warto podkreślić, że w toku postępowania sądowego oskarżony ma pełny dostęp do akt sprawy i do obciążających go dowodów.
Sąd przeprowadza sądowe postępowanie dowodowe, po czym orzeka czy podejrzany — mający status oskarżonego — jest niewinny, czy popełnił zarzucane mu przestępstwo. Sąd decyduje o przyznaniu kary grzywny, kary ograniczenia wolności lub kary pozbawienia wolności.
Postępowanie sądowe to także faza, w której świadkowie, wcześniej przesłuchiwani przez prokuratora aktu oskarżenia lub policję, są ponownie przesłuchiwani — tym razem przed sądem. Należy dodać, że strony postępowania mają na tym etapie prawo do składania wniosków dowodowych. Wydanie wyroku przez sąd może nastąpić jedynie po przedstawieniu wszystkich dowodów.
4. Postępowanie odwoławcze
Postępowanie odwoławcze prowadzone jest przed właściwym dla sprawy sądem II instancji. Zadaniem sądu odwoławczego jest ocenienie formalnej i materialnej prawidłowości dotychczasowego przebiegu sprawy. Dzięki temu możliwe staje się utrzymanie dotychczasowego wyroku w mocy, zmienienie go lub skierowanie sprawy do ponownego rozpatrzenia.
Apelacja i zażalenie
Apelacja, zażalenie i sprzeciw to środki prawne, pozwalające między innymi wzruszyć zapadłą w procesie decyzję — skazany może, ale nie musi z takich środków prawnych skorzystać. Apelacja przysługuje skazanemu jedynie od nieprawomocnych wyroków sądu I instancji. Z kolei zażalenia „przeznaczone są” do zaskarżania niektórych zarządzeń i postanowień sądu. Na tym jednak nie koniec — istnieje także możliwość wniesienia sprzeciwu wobec zarządzenia lub postanowienia oraz sprzeciwu wobec wyroku nakazowego.
Kasacja
Należy wspomnieć także o kasacji — nadzwyczajnym środku zaskarżania prawomocnego wyroku sądu odwoławczego w karnym postępowaniu. Kasacja może być wniesiona przez stronę i przysługuje od prawomocnego wyroku sądu odwoławczego oraz prawomocnego postanowienia sądu odwoławczego o umorzeniu postępowania oraz zastosowaniu środka zabezpieczającego, np. pobytu w zakładzie psychiatrycznym.
Czasami zdarza się, że umożliwia się skazanemu rozłożenie orzeczonej grzywny na raty. Co więcej, istnieje coś takiego jak warunkowe umorzenie postępowania karnego, na które mogą liczyć jedynie sprawcy przestrzegający porządku prawnego, niebędący wcześniej karani za umyślne przestępstwa.
5. Postępowanie wykonawcze
Piąty i zarazem ostatni etap sprawy karnej polega na wykonaniu werdyktu wydanego przez sąd karny. Innymi słowy, celem postępowania wykonawczego jest wykonanie zasądzonej kary oraz wdrożeniu środków karnych. Jeśli oskarżony okaże się winny postawionym mu zarzutom, jest zobowiązany poddać się karze zasądzonej w wyroku, jaki zapadł w sprawie.
Podsumowanie
Można stwierdzić, że sprawa karna dzieli się na cztery główne etapy — czynności sprawdzające, postępowanie przygotowawcze, postępowanie sądowe oraz postępowanie wykonawcze. Między postępowaniem sądowym i wykonawczym umieściliśmy jeszcze przygotowanie odwoławcze — czasami jest ono zbędne, ale — biorąc pod uwagę jak wielu skazanych korzysta z apelacji i zażaleń — mimo wszystko powinno znaleźć się na liście etapów sprawy karnej.